کتاب «آرمانشهر واقع‌بین‌ها» اثر روتخر برخمان؛ بازآفرینی تخیل برای ساختن آینده‌ای بهتر
در جهانی که با بحران‌های پیچیده و به‌هم‌پیوسته‌ای همچون تغییرات اقلیمی، نابرابری‌های اقتصادی، فرسایش اجتماعی و بحران‌های روانی مواجه است، شاید یک بحران کلیدی کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد: بحران فقدان تخیل، به‌ویژه تخیل جمعی. تخیلی که بتواند جهانی متفاوت و بهتر را تصور کند؛ تخیلی که نه‌فقط در رؤیاها، بلکه در مسیر سیاست‌گذاری، آموزش، فناوری و عدالت اجتماعی اثرگذار باشد.
کتاب «آرمانشهر واقع‌بین‌ها» نوشته‌ی اندیشمند هلندی، روتخر برخمان، دقیقاً به این بحران پاسخ می‌دهد. برخمان که پیش‌تر نیز با کتاب «تاریخچه‌ای از فردا» شناخته شده بود، در این اثر کوشیده است تا بار دیگر اندیشه‌ی آرمان‌شهری را در فضای عمومی زنده کند؛ آن هم نه به‌عنوان خیال‌پردازی بی‌پایه، بلکه به‌عنوان ابزار نقادی واقعیت، انگیزش جمعی و طراحی دنیای نو.
چرا تفکر آرمان‌شهری دوباره اهمیت یافته است؟
برخمان با آگاهی از فجایعی که برخی آرمان‌ها در قرن بیستم رقم زدند — از جمله جنگ‌های ایدئولوژیک و نظام‌های تمامیت‌خواه — با احتیاط اما شجاعانه به دفاع از آرمانشهر به‌مثابه یک روش اندیشیدن می‌پردازد. او تأکید می‌کند که:
- تفکر آرمان‌شهری، اگرچه پاسخی نهایی ندارد، اما پرسش‌های بنیادینی درباره وضع موجود مطرح می‌کند؛
- این نوع تفکر، آینده‌محور نیست، بلکه واکنشی به حالِ معیوب است؛
- در دل بحران‌ها، تخیل جمعی می‌تواند زمینه‌ساز نوآوری، عدالت و همبستگی جدید باشد.
تخیل در خدمت تغییر: اگر جهان دیگری ممکن باشد…
در «آرمانشهر واقع‌بین‌ها»، برخمان به ما کمک می‌کند تصور کنیم که جهان فعلی، تنها گزینه موجود نیست. او سناریوهایی ارائه می‌دهد که در نگاه نخست رؤیایی به نظر می‌رسند اما بر اساس پژوهش‌های تاریخی، داده‌های اجتماعی و طرح‌های آزمایشی، قابلیت اجرایی نیز دارند. برخی از مهم‌ترین ایده‌های کتاب عبارتند از:
- کاهش ساعت کار روزانه برای افزایش کیفیت زندگی و سلامت روان؛
- درآمد پایه همگانی به‌عنوان راهکاری برای ریشه‌کنی فقر و توانمندسازی افراد؛
- فناوری انسانی‌محور که جایگزین تهدیدات اتوماسیون و بیکاری می‌شود؛
- بازتعریف موفقیت، بهره‌وری و رفاه در جهت ایجاد جامعه‌ای برابرتر و معنادارتر.
کتابی برای احیای خلاقیت، امید و اقدام
اگر به دنبال کتابی هستید که صرفاً راه‌حل‌های فنی ارائه دهد، شاید «آرمانشهر واقع‌بین‌ها» گزینه‌ی شما نباشد. اما اگر به‌دنبال الهام، احیای قدرت تخیل و خلاقیت در خود و جامعه‌تان، و نگاهی تازه به آینده هستید، این اثر می‌تواند نقطه شروعی مهم باشد.
خواندن این کتاب، هم برای علاقه‌مندان به مطالعات آینده‌پژوهی و عدالت اجتماعی مفید است و هم برای کسانی که در پی بازیابی امید در زمانه‌ای سرد و بی‌افق هستند.
