از سری گزارش های تحلیلی اندیشکده افرا مطالعۀ برنامه‌ها، اهداف و سرمایه‌گذاری‌های پنج کشور عربستان سعودی، عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و قطر در حوزۀ فناوری‌های نوین و نوظهور است. در این بررسی با مطالعۀ اجمالی برخی اقدامات و اسناد استراتژیک چند کشور در حوزه فناوری، مشخص شد که این برنامه‌ها بخشی از اسناد چشمانداز بلندمدت کشورهای موردمطالعه هستند. ازاین‌رو مطالعۀ اسناد چشمانداز و اهداف مشخص شده در آنها چرایی انتخاب اهداف از سوی هر کشور و نیز برخی اقدامات صورتگرفته برای تحقق اهداف در مقایسه با آخرین داده‌های موجود در بانک جهانی و یا سایر مؤسسات وضعیت‌سنجی جهانی در ابتدا در دستور کار قرار گرفت. در این گزارش تلاش شده تا ضمن بررسی و توصیف اسناد چشمانداز این پنج کشور موردتوجه قرار گیرد.
از نکات قابل توجه این است که اگرچه سازمان ملل متحد، کشورهای درحال‌توسعه را در جهت تطبیق اهداف چشم‌اندازهای خود با اهداف ۱۷گانۀ ۲۰۳۰ سوق داده است مطالعه اسناد چشمانداز کشورهای مورد بررسی در این گزارش نشان داد با وجود اینکه ظاهر و چینش اهداف چشم‌اندازها در قالب مطلوب سازمان ملل تنظیم شده اما به حداکثر رساندن منافع ملی ملاک اصلی هدف‌گذاری‌ها بوده است.
کشورها و اسناد چشم انداز براساس مقتضیات سیاست‌های کلان
برخی از کشورها همچون عراق به دلیل شرایط موجود ناگزیر از همراهی و همکاری بیشتر با سازمان ملل و نهادهای مرتبط در تهیه سند و پیشبرد اهداف آن بوده است. در تنظیم سند چشمانداز ۲۰۳۰ عراق تدوین‌‌کنندگان سند در طول سه سال مستمراً در ارتباط با سازمان ملل و سایر نهادهای بین‌المللی بودند و کارشناسان سازمان ملل همراهی مستقیمی با ایشان داشتند تا این سند به مرحله تدوین، تنظیم و انتشار برسد. در سوی دیگر، ترکیه تنها سند چشمانداز آموزش کشور را تا سال ۲۰۲۳ (و نه ۲۰۳۰) تقدیم سازمان ملل کرده است و حاضر نشده اهداف خود را چندان در چارچوب‌های ۲۰۳۰ سازمان ملل بگنجاند اگرچه اهداف تعریف شده در اسناد چشمانداز توسعۀ این کشور ناهم‌خوانی ویژه‌ای نسبت به اهداف توسعه پایدار جهانی ندارد. در واقع با وجود تلاش‌های سازمان ملل و همراهی تمامی کشورهای جهان (۱۹۳ کشور) در تصویب و امضای اهداف ۱۷گانۀ توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ حاضر به پذیرش و انتخاب همه اهداف ۱۷گانه نشده‌اند و کشورها بر اساس مقتضیاتِ سیاست‌های کلان شان به انتخاب اهداف پرداخته‌اند.
به‌طورکلی چشم‌اندازها و اسناد توسعه کلان با هدف ایجاد تحول در وضعیت جوامع و ساختارهای کشورها در راستای حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب طراحی و اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها عموما دارای ابعاد و شاخه‌های متعددی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هستند و از همین رو در زمان اجرا بسته به ماهیت جامعه و مجریان برنامه با چالش‌ها و موانعی نیز روبه‌رو شده و می‌شوند. البته بسیاری از صاحب‌نظران توسعه معتقدند این چالش‌ها پیش از اجرای اسناد توسعه‌ای نیز در بطن جامعه وجود داشته‌اند و فقط با آغاز اجرای برنامه‌های چشمانداز جدید، بروز و ظهور بیشتری می‌یابند. ازاین‌رو در مطالعۀ اسناد چشمانداز ۵ کشور عربستان سعودی، عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و قطر به چالش‌های پیشروی این کشورها در اجرای اهداف نیز پرداخته شده است.
مهم‌ترین آورده‌ای که مطالعه و بررسی این اسناد می‌تواند در اختیار نهادها، سازمان‌ها، مسئولین و متولیان امور کشور قرار دهد اطلاع و آگاهی از روند حرکت کشورهای مدنظر و فرصت‌ها و چالش‌های پیشروی آنهاست. نفس این آگاهی در هدف‌گذاری‌های کلان داخلی و منطقی و حتی بین‌المللی مفید خواهد بود به‌ویژه که به تشخیص نیازهای هر یک از کشورهای مورد مطالعه (بر اساس اهداف بلند مدتی که در نظر گرفته‌اند) و توانمندی‌هایشان در یاری رساندن به دیگر کشورها خواهد بود. همچنین باتوجه به اینکه همۀ پیشرفت‌های دنیای امروز مرهون تکنولوژی است به طور دقیق‌تر می‌توان پیش‌بینی کرد که کدام کشور درصدد فتح قله‌های کدام فناوری است.
در این گزارش تلاش شده است پیوند فناوری و سندهای چشمانداز و حضور آنان در عرصه عمل نیز موردتوجه قرار گیرد. یافتن پاسخ این پرسش که «کدام فناوری در جهان، در اختیار چه کسی است؟» سؤالی اساسی در بازی قدرت در دنیای معاصر است زیرا فناوری‌ها به کنترل کنندگان شان قدرت عظیمی می‌بخشند. امروزه وسعت شاخه‌های فناوری به مرحله‌ای رسیده که هر کشوری ناگزیر است در انتخاب فناوری موردنیازش بر اساس ظرفیت‌های خود هوشمندانه عمل کند تا بتواند در جهان امروز مشارکت فعالانه داشته باشد.
