پارک علم و فناوری؛ چشم اندازی بسوی آینده

شهلا دادگر دوست 

علم و فناوری کلید پیشرفت و توسعه هر کشوری است و فناوری نقش اساسی در تولید ثروت، بهبود کیفیت زندگی و رشد و تحول واقعی اقتصادی در هر جامعه ایفا می‌کند. فقدان زنجیره یکپارچه از تحقیق، فناوری و توسعه و فاصله قابل توجه بین ایده‌های علمی و تحقیقاتی محصولات و خدمات از واقعیت‌های جهان کنونی است. در پاسخ به این شرایط، پارک‌های علم و فناوری به منظور ایجاد محیطی امن و پویا برای شرکت‌های حاضر در اقتصاد ملی تشکیل شده‌اند تا نیرویی فزاینده برای رشد و توسعه اقتصادی کشور باشند. پارک‌های علمی عناصر زیربنایی «اقتصاد دانش» جهانی هستند. آنها مکان‌هایی را فراهم می کنند که نوآوری، توسعه و تجاری‌سازی فناوری را تقویت می‌کند و دولت‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی ممکن است در آن همکاری کنند. تأسیس پارک‌های علم و فناوری در دنیا شتاب قابل ملاحظه‌ای داشته است و نیاز به این مؤسسات و کارکردهای متنوع آنان به عنوان بخشی از زیرساخت‌های نوآوری و فناوری در هر کشور روز به روز آشکارتر و نمایان‌تر می‌شود. امروزه پارک‌های علم و فناوری به عنوان نهادی اجتماعی و جایگاهی برای توسعه نوآوری و دانش محور از طریق مساعدت درتشکیل و تعریف بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط و بخشی از راهبرد اندیشمندانه و هماهنگ برای توسعه ملی محسوب می‌شود. پارک‌های علم و فناوری با توجه به برخورداری از پتانسیل‌های بالا برای کشف و شناسایی فرصت‌ها، شرایطی را فراهم کرده‌اند تا با ایجاد شرکت‌های مختلف، زمینه را برای کشف و تشخیص فرصت‌های نوآوری و توسعه کسب و کار مهیا کنند. این پارک‌ها که به‌عنوان پارک تحقیقاتی، پارک فناوری یا مرکز نوآوری نیز شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از فضاهای اداری، آزمایشگاه‌ها، اتاق‌های کار و مناطق ملاقات است که برای حمایت از تحقیق و توسعه در علم و فناوری طراحی شده‌اند. این پارک‌ها می‌توانند با افزایش سطح فعالیت اقتصادی و بهره‌وری شرکت‌ها پس از انتقال به آن منطقه، به رشد اقتصادی یک منطقه کمک کنند. همچنین این مراکز به کارآفرینان فرصتی برای به حداکثر رساندن پتانسیل‌های تجاری خود از طریق طیف وسیعی از خدمات، (مفهوم سازی محصول تا تجاری سازی) ارائه می‌دهند و کمک قابل توجهی به اهداف توسعه ملی امنیت و ایمنی غذایی؛ و کفایت انرژی و امنیت از طریق راه حل فناوری می‌نماید. تاریخچۀ پارک علم و فناوری اولین پارک علم و فناوری در سال 1951 در محوطۀ دانشگاه استنفورد به عنوان یک سرمایه گذاری مشترک بین دانشگاه استنفورد و شهر پالو آلتو  در آمریکا راه‌اندازی شد. همین پارک بود که توانست در ادامه سیلیکون‌ولی را از محله‌ای فقیرنشین به مرکز بزرگی برای فناوری، اقتصاد، آموزش و پژوهش تبدیل کند. یکی دیگر از پارک‌های تحقیقاتی اولیه دانشگاه، پارک مثلث تحقیقاتی در کارولینای شمالی بود که در سال 1959 راه اندازی شد. در سال 1969، پیر لافیت پارک علمی سوفیا آنتیپولیس را در فرانسه تأسیس کرد. لافیت به طور گسترده سفر کرده بود و نظریه‌ای از "لقاح متقابل" را توسعه داده بود که در آن افراد می توانستند از تبادل افکار در بسیاری از زمینه ها از جمله فرهنگ، علم و هنر به طور متقابل سود ببرند. سپس این ایده به سراسر جهان گسترش یافت و پارک‌های علم و فناوری مختلفی در سراسر جهان ازجمله در کشور خودمان، ایران، شکل گرفتند.  اهداف پارک علم و فناوری پارک علمی سازمانی است که توسط متخصصان متخصص اداره می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت جامعه خود از طریق ترویج فرهنگ نوآوری و رقابت‌پذیری کسب و کارها و مؤسسات دانش‌بنیان مرتبط با آن است. دسترسی به تجهیزات و امکانات پیشرفته دانش و ترویج نوآوری در سطح تجاری و همچنین تقویت ارتباط و همکاری بین دولت‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی، کاهش فاصله بین صنعت و دانشگاه، افزایش همکاری بین پارک و شرکت‌های مستأجر، افزایش فرایند اشتراک دانش، توسعه و تقویت فناوری‌های منطقه‌ای ،کمک به استارت‌آپ‌ها به منظور راه‌اندازی آن‌ها، مستقر کردن شرکت‌های مبتنی بر فناوری در یک مکان، تسهیل پیشرفت منطقه‌ای با ایجاد محلی‌سازی، پشتیبانی از چرخه توسعه محصول در تمام مراحل: توسعه مفهوم، طراحی و مهندسی، نمونه سازی و آزمایش، ارائه خدمات فنی برای مستأجرین پارک، راه اندازی صحنه و برنامه‌ریزی جهت تبدیل پارک علمی به یک شهر زنده از دیگر اهداف این پارک‌ها می‌باشند. خدمات و امکانات پارک علم و فناوری پارک علم و فناوری فضای لازم برای کار و شبکه‌سازیِ کارآفرینان جوان را فراهم می‌کند. البته این افراد با ارائۀ ایده‌های قوی و طرح کسب ‌وکار خوب اجازۀ حضور در پارک علم و فناوری و استفاده از امکانات آن را به دست می‌آورند. یکی دیگر از کاربردهای پارک علم و فناوری، فراهم‌کردن بستر برای کارهای علمی‌پژوهشی است. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیاد ایران و جهان در پارک‌های علم و فناوری فعالیت می‌کنند. پارک علم و فناوری در نتیجۀ حضور پژوهشگران و کارآفرینان به‌صورت هم‌زمان، به محلی برای پیوند علم با عمل و تبدیل دانش به ارزش افزوده تبدیل می‌شود. به‌طور کلی خدمات پارک علم و فناوری را می‌توان به این صورت بیان کرد:

1. امکان دسترسی به امکانات عمومی مثل رفت‌وآمد، تلفن، اتاق کنفرانس
2. امکان دسترسی به منابع علمی سطح بالا با اینترنت ویژه و پرسرعت
3. خدمات مشاوره‌ای و آموزشی در زمینه‌های مدیریت و حسابداری و حقوقی
4. فراهم‌کردن امکانات تخصصی مثل آزمایشگاه و کارگاه‌های مختلف با توجه به زمینۀ کاری پارک
5. فراهم‌کردن امکان استفاده از تسهیلات برای کارآفرینان و پژوهشگران مستعد
6. حمایت حقوقی از مخترعان و ایده‌پردازان برای ثبت اختراع یا ایده

مزایای حضور در پارک علم و فناوری

پارک های علمی محل استقرار سازمان‌ها و مؤسسات علمی پیشرو در جهان هستند که انواع افراد جالب و هیجان انگیز را گرد هم می‌آورند. این جوامع طیف وسیعی از فرصت‌ها را برای ملاقات با مردم و ایجاد تجربیات جدید در اختیار ساکنان قرار می‌دهند. از طریق علم و فناوری کارها آسانتر انجام می‌شود. این پارک‌ها فرصت استفاده از فناوری را در زندگی روزمره به ارمغان می آورند و  همچنین به کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری فرصتی برای حضور در حوزه‌های محتلف را می‌دهند. باید در نظر گرفت که یکی از مهترین مزایای پارک‌های علم و فناوری نقش کلیدی آن‌‌ها در جذب استعدادها به شهرها به منظور ایجاد صنایع نوآورانه جدید است که این مهم، نقش کلیدی در استراتژی دولت برای رشد اقتصادی ایفا خواهد کرد. یکی از راه‌های  مؤثر برای شهرهای دارای دانشگاه به منظور جذب کارآفرینان در صنایع علمی و فناوری مطلوب، فراهم کردن فضایی مقرون به صرفه و با کیفیت بالا و فرصتی برای همکاری نزدیک با صنعت و دانشگاه برای دستیابی به موفقیت در مقیاس وسیع‌تر است. همچنین حضور در پارک علم و فناوری برای ایده‌پردازان و کارآفرینان مزیت‌های بسیاری دارد. ازجمله:

1. امکان شبکه‌سازی با افراد شایسته و فعالان حوزۀ کاری
2. امکان دسترسی به دانش روز و ارتباط مستقیم با دانشگاهیان
3. یادگیری مهارت‌های لازم برای مدیریت و بازاریابی و… در صورت نیاز
4. کاهش هزینه‌های راه‌اندازی استارتاپ
5. بهره‌مندی از نظارت افراد باتجربه و متخصص

 اهمیت پارک های علم و فناوری نامحدود است و هیچ مرزی وجود ندارد که به طور کامل مزایا را مشخص کند. پارک فناوری، دانش شما را افزایش می‌دهد و این امکان را به شما می‌دهد که  راحت‌تر از قبل زندگی کنید.حضور در این پارک برای دانشگاهیان و سرمایه‌گذاران هم مفید است. دانشگاهیان می‌توانند تحقیقات خود را به نتایج علمی برسانند و با کارآفرینان همکاری مستقیم کنند. سرمایه‌گذاران هم با اطمینان بیش‌تری می‌توانند به شرکت‌های حاضر در پارک اعتماد کنند. لذا میتوان اینگونه اذعان داشت که: پارک علم و فناوری نهادی مهم و حیاتی برای رشد کشور به حساب می‌آید، چون علم تا زمانیکه در دانشگاه‌ها و مراکز علمی‌پژوهشی محصور باشد، نتیجه و ارزش افزوده‌ای نخواهد داشت. این پارک‌ها بستر لازم برای تبدیل دانش به توانایی فنی برای کار با فناوری و تولید ارزش افزوده را فراهم می‌کنند و در آموزش کارآفرینی تاثیرگذار است.

پژوهشگر دفتر مطالعات حکمرانی اجتماعی

  اندیشکده افرا