شهرها در سراسر جهان به طور چشمگیری در حال رشد هستند به طوریکه پیش بینی میشود تا سال ۲۰۵۰ حدود ۶۸ درصد از جمعیت جهان شهرنشین خواهند شد. برای رویارویی با چالشهای شهرنشینی از سال ۱۹۹۰ پیشنهاد جدیدی به‌نام «شهر هوشمند» ارائه شده است. برآیند تعاریف مختلفی که از شهر هوشمند شده، این است که در این شهر از اطلاعات دیجیتال و ابزارهای فن‌آوری برای ایجاد کارایی جهت بهبود رشد اقتصادی به‌طور گسترده استفاده میشود بنابراین کیفیت زندگی و پایداری شهری را افزایش می‌دهد. با این حال، افزایش اتکا به فناوری با چالشهای مرتبط با مدیریت داده، امنیت و ایجاد پایگاه‌های داده دیجیتال همراه است. بنابراین، تعداد محدودی از شهرهای خاورمیانه در شاخص‌های بین‌المللی ویژگی‌های شهرهای هوشمند را دارا هستند. برای مثال، امارات در چند سال اخیر سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه کرده است به طوری که بالاترین رتبه‌ها به دبی و ابوظبی تعلق دارد. از این رو بسیاری از شهرها (همچون عمان، قاهره و مسقط) در حال یافتن راه‌حل‌هایی هستند که شبکه‌های حمل و نقل، تدارکات شهری، کاربری‌های زمین و زیرساخت‌های با کیفیت بالا را با اثرات مثبت بلندمدت بر اقتصاد امکان‌پذیرکنند.
در این بین عربستان سعودی با وجود داشتن شهرهایی مانند ریاض و جده که تا حدی دارای شاخص‌های شهر هوشمند هستند در ابتکار عملی که به زعم بسیاری از کارشناسان بسیار بلندپروازانه است، طرحی نو درانداخته و در کنار برنامه‌ریزی‌ها برای تبدیل برخی از شهرهای خود به شهر هوشمند کلان‌پروژه‌هایی تعریف کرده است. برای مثال، در مناطق بیابانی شهرهای جدیدی بنا شود که از بیخ و بن بر مبنای هوش مصنوعی و فن‌آوری‌های نوین ایجاد شده است. “ابرپروژه نئوم“ یکی از این طرح‌های نوین است.
در حال حاضر حدود ۸۵ درصد از جمعیت ۳۶ میلیونی عربستان شهرنشین هستند. در کنار این واقعیت، وابستگی عربستان به نفت و افت و خیزهای اقتصادی ناشی از آن که در دو دهه اخیر اتفاق افتاد منجر به ترسیم آینده‌ای جدید در چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان شده است. بنابراین شهر نئوم به گونه‌ای طراحی شده است که علاوه بر ظرفیت پذیرش ۱۰ میلیون نفر، به هاب گردشگری و اقتصادی منطقه نیز تبدیل شود. محمدبن سلمان به عنوان بنیان‌گذار اصلی پروژه نئوم در سال ۲۰۱۷، شروع فرایند شکل‌گیری این شهر را به طور رسمی اعلام کرد. با توجه به هزینه بالای ۵۰۰ میلیارد دلاری که برای این ایجاد این شهر پیش‌بینی شده است، در راستای جلب افکار عمومی و جذب سرمایه تبلیغات گسترده‌ای در سطح جهانی برای این شهر کلید خورده است. تصاویر ایجاد شده با هوش مصنوعی از شهر، به طرق مختلف در معرض دید مردم دنیا قرار گرفت. دعوت از شرکت‌های بزرگ معماری تعریف فعالیت‌های مشترک با سازمان‌های بین‌المللی چون فیفا و شرکت‌های بزرگی چون مک‌لارن از جمله تلاش‌های مسئولین پروژه برای ایجاد تصوری جهانی از تصویر نئوم بود.
در ادامه این فعالیت ها سایت رسمی نئوم نیز ایجاد شده و با ارائه گزارش‌های مختلف از فعالیت‌ها و امکانات شهری که بنا خواهد شد، محتوای تبلیغاتی بسیاری در این زمینه تولید کرده است. اما آنچه از واقعیت‌‌های میدانی ابرپروژه نئوم در این سایت قرار دارد، حاکی از آن است که از آنچه تصویرش در اذهان عموم ساخته شده است تا آنچه روی زمین بنا شده فاصله بسیار است. بن سلمان با انتخابی هوشمندانه برای موقعیت این شهر آن را بین سه قاره اروپا، آفریقا و اساسی تعریف کرده است تا راحت‌تر بتواند از این شهر چهره‌ای بین‌المللی در اذهان تعریف کند.
از طرفی با تاکید بر اینکه این شهر در پاسخ به چالشهای زیست محیطی به گونه‌ای طراحی شده است که هیچ آلودگی کربنی نخواهد داشت و ساکنانش فارغ از ترافیک و نیاز به اتومبیل هستند، با دست گذاشتن بر روی چالشهای مشترک جهانی چون ترافیک و نیز دغدغه‌های جهانی پیرامون محیط‌زیست بر موج طرفداران این عرصه سوار شده و از این فضا نیز بهره برده تا نام نئوم را بر سر زبان‌ها بیاندازد.
در گزارش اندیشکده افرا در این رابطه نخست با نگاهی مختصر به مسائل سیاسی و اقتصادی عربستان پرداخته میشود که منجر به تعریف ابرپروژه نئوم شده است. سپس با معرفی کلی ابن پروژه و طرح‌های ذیل آن که ساخت آنها کلید خورده است مانند لاین، اگزاگون، تروجنا، سنداله و لیجا به سایر جنبه‌های آن همچون مسائل حقوق بشری، شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در این طرح همکاری داشته‌اند و نیز چالشهای پیش‌بینی شده از نظر کارشناسان توجه میشود.
