نگاهی ژرف به اضطراب نسل Z در عصر شبکه‌های اجتماعی
کتاب «نسل مضطرب» (The Anxious Generation) نوشته‌ی جاناتان هایت، روان‌شناس اجتماعی و استاد دانشگاه نیویورک، یکی از بحث‌برانگیزترین آثار غیرداستانی سال ۲۰۲۴ است که در مدت کوتاهی پس از انتشار، به فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌ها در سایت Goodreads راه یافت. این اثر، با رویکردی انتقادی و مبتنی بر شواهد، به بررسی نقش فناوری‌های دیجیتال در شکل‌گیری اضطراب، افسردگی و انزوای اجتماعی میان نوجوانان نسل Z می‌پردازد.
📱تکنولوژی و نسل Z: پیوندی آسیب‌پذیر
هایت در این کتاب تأکید می‌کند که نسل Z، که در فضای غالب دیجیتال و با حضور دائمی گوشی‌های هوشمند رشد کرده‌اند، از تجربه‌های غنی دوران کودکی، مانند بازی‌های آزاد، تعاملات اجتماعی طبیعی و مواجهه با چالش‌های واقعی زندگی، بازمانده‌اند. به باور او، والدین نیز در این میان با نوعی فرزندپروری محافظه‌کارانه و وسواسی، ناخواسته بر این وضعیت دامن زده‌اند؛ به‌جای هدایت هوشمندانه کودکان در دنیای دیجیتال، بیش از حد بر کنترل و محدودیت‌های سطحی تمرکز کرده‌اند.
هایت این ترکیب از کنترل سخت‌گیرانه والدین نسبت به فرزندان خود و آزادی بی‌ضابطه در فضای مجازی را «بحران تربیتی نسل ما» می‌نامد؛ بحرانی که ریشه‌های آن به تغییرات فرهنگی و فناوری از اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی بازمی‌گردد.
💬 نقدهایی بر کتاب «نسل مضطرب»
با وجود استقبال گسترده، کتاب از سوی برخی صاحب‌نظران و منتقدان نیز با چالش‌هایی روبه‌رو شده است:
- کندیس آدگرز، استاد دانشگاه کالیفرنیا، معتقد است شواهد علمی مطرح‌شده در کتاب در برخی موارد بیش از حد ساده‌سازی یا اغراق شده‌اند و هایت در تحلیل‌هایش گاهی به جمع‌بندی‌های قطعی و فاقد پیچیدگی علمی رسیده است.
- سوفی مک‌بین در روزنامه‌ی گاردین نیز نقدی جدی بر این اثر وارد کرده و نوشته است که هایت در تحلیل اضطراب نسل Z، عواملی کلان‌تر مانند بحران‌های اقلیمی، نابرابری اقتصادی، فشارهای سیاسی و بی‌ثباتی جهانی را نادیده گرفته و بیش از حد به نقش شبکه‌های اجتماعی و والدین پرداخته است.
با این حال، بسیاری از خوانندگان حرفه‌ای و والدین، از نگاه سیستماتیک و شفاف هایت در تشریح رابطه بین فرهنگ دیجیتال و رشد روانی نوجوانان تمجید کرده‌اند.
📘 چرا باید این کتاب را بخوانیم؟
کتاب «نسل مضطرب» فراتر از یک تحلیل صرف درباره نسل Z است؛ این کتاب، دعوتی است برای بازاندیشی در شیوه‌ی تربیت کودکان و نوجوانان در عصری که فناوری، زندگی انسان را از اساس دگرگون کرده است. چه شما یک والد دغدغه‌مند باشید، یا روان‌شناس، آموزگار یا پژوهشگر حوزه تربیت و فرهنگ، مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند دیدگاه‌های تازه‌ای درباره نحوه‌ی مواجهه با نسل جدید برایتان به ارمغان آورد.
