وقتی صحبت از انرژی هسته‌ای به میان می‌آید، اغلب نگاه‌ها معطوف به جنبه‌های نظامی آن است و کمتر به آن به‌عنوان منبعی پایدار و حتی برتر از انرژی خورشیدی توجه می‌شود. با این حال، دکتر تیم گِریگوری، فعال در صنعت هسته‌ای و نویسنده کتاب «اتمی شدن: چگونه انرژی هسته‌ای جهان را نجات می‌دهد و آینده‌ای پایدار می‌سازد»، این نگاه رایج را به چالش کشیده و بر ظرفیت‌های صلح‌آمیز و زیست‌محیطی انرژی هسته‌ای تأکید می‌کند. متنی که در ادامه می‌آید، گفت‌وگوی گریگوری با مجله گاردین است که در شماره‌ی ۱۱ جولای ۲۰۲۵ چاپ شده است.
تصویر ۱: تصویر کتاب «اتمی شدن: چگونه انرژی هسته‌ای جهان را نجات می‌دهد و آینده‌ای پایدار می‌سازد» نوشته «تیم گریگوری»
انرژی، نیروی محرک تمدن مدرن
انرژی، محرک بزرگ دنیای مدرن است. جابجایی انسان‌ها، حمل کالاها، کنترل دما در خانه‌ها، ساخت فولاد، تولید کود و پیشبرد فناوری—همه این‌ها به انرژی وابسته‌اند. بدون انرژی، نه تنها زیرساخت‌ها، بلکه زندگی روزمره ما نیز از هم می‌پاشد. مصرف انرژی و سطح رفاه اقتصادی رابطه‌ای مستقیم دارند. نمودار تولید ناخالص داخلی (GDP) سرانه در برابر مصرف انرژی سرانه، خطی مستقیم را نشان می‌دهد. کشوری وجود ندارد که در عین مصرف پایین انرژی، ثروتمند باشد. حتی اگر شاخص GDP کامل نباشد، همچنان یکی از بهترین معیارها برای سنجش توسعه اقتصادی-اجتماعی محسوب می‌شود.
چالش قرن: انرژی بیشتر برای فقرا، بدون تخریب اقلیم
امروزه حدود ۷۰۰ میلیون نفر با کمتر از ۲.۱۵ دلار در روز زندگی می‌کنند. این جمعیت، بدون دسترسی به انرژی بیشتر، در فقر باقی خواهند ماند. اما از سوی دیگر، سه‌چهارم گازهای گلخانه‌ای جهان ناشی از بخش انرژی است. بنابراین، باید راهی برای تأمین انرژی گسترده و در عین حال کاهش آسیب زیست‌محیطی یافت.
پاسخ گریگوری: انرژی کمتر نه؛ انرژی پاک‌تر و بیشتر
برخی کشورها مانند بریتانیا و سوئد توانسته‌اند تولید ناخالص داخلی را از مصرف انرژی جدا کنند، اما این کشورها استثنا هستند. در اغلب کشورهای جهان، این دو هنوز به هم گره خورده‌اند. گریگوری استدلال می‌کند که راه‌حل در کاهش مصرف نیست، بلکه در تولید انرژی بیشتر و پاک‌تر است و در این میان، انرژی هسته‌ای نقش کلیدی دارد.
چرا انرژی خورشیدی و بادی کافی نیستند؟
در حالی که انرژی‌های تجدیدپذیر مثل باد و خورشید جایگزین‌های مهمی هستند، اما وابستگی آن‌ها به آب‌وهوا باعث شده که همیشه قابل اتکا نباشند. سیستم‌های پشتیبان مانند باتری یا ذخیره‌سازی آبی هم برای دوره‌های طولانی خاموشی کافی نیستند. جهان به منبعی نیاز دارد که همواره فعال، پرقدرت و بدون کربن باشد.
راکتورهای هسته‌ای: پاسخی برای نیازهای جهانی
گریگوری یادآوری می‌کند که یک راکتور هسته‌ای می‌تواند برق مورد نیاز دو میلیون نفر را بدون انتشار دی‌اکسید کربن تأمین کند. برخلاف تصور رایج، ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای الزاماً زمان‌بر نیست. فرانسه بین سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۹ توانست ۵۶ راکتور را با میانگین زمان ساخت ۶ سال بسازد و وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی را از ۶۵٪ به کمتر از ۱۰٪ کاهش دهد.
تأخیر در غرب، سرعت در شرق: مشکل در کجاست؟
پروژه‌هایی مانند Flamanville 3 یا Hinkley Point C به‌دلیل مشکلات مدیریتی و بوروکراتیک در غرب با تأخیر مواجه شده‌اند. اما در کشورهای آسیایی مانند چین و کره جنوبی، زمان ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای به کمتر از ۶ سال رسیده است. گریگوری معتقد است که مشکل فناوری نیست، بلکه ساختارهای مدیریتی ناکارآمد در غرب علت اصلی این تأخیرهاست.
آیا انرژی هسته‌ای خطرناک، گران و آلاینده است؟
بر اساس آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی، انرژی هسته‌ای ارزان‌ترین گزینه برای تولید برق کم‌کربن است. کمیسیون اقتصادی سازمان ملل برای اروپا نیز آن را با کمترین تأثیر زیست‌محیطی در میان همه منابع انرژی معرفی کرده است. در مورد پسماند هسته‌ای نیز گریگوری به نمونه موفق فنلاند اشاره می‌کند، جایی که با استفاده از دفن زمین‌شناختی، راه‌حل عملی برای این چالش یافته‌اند.
تصویر ۲: تصویری از نیروگاه هسته‌ای اولکی‌لوئوتو (Olkiluoto) در فنلاند
چشم‌انداز آینده: ترکیب انرژی‌های پاک و پایدار
گریگوری آینده‌ای را ترسیم می‌کند که در آن انرژی هسته‌ای، در کنار توربین‌های بادی و صفحات خورشیدی، جهان را روشن می‌کند. آینده‌ای که در آن، رشد اقتصادی و رفاه بدون تخریب سیاره زمین ممکن خواهد بود. به باور او، حل بحران انرژی، کلید حل مجموعه‌ای از بحران‌های زیست‌محیطی، انسانی و اقتصادی است.
جمع‌بندی
اگرچه انرژی هسته‌ای در ذهن بسیاری همچنان با مفاهیم نظامی و امنیتی گره خورده است، اما نباید از ظرفیت‌های واقعی و اثبات‌شده آن در مسیر توسعه پایدار غافل شد. دکتر تیم گریگوری با اتکا به داده‌ها و تجارب بین‌المللی، نشان می‌دهد که انرژی هسته‌ای—در صورت بهره‌برداری صلح‌آمیز و ایمن—می‌تواند یکی از مهم‌ترین راهکارهای جهان برای عبور از بحران انرژی و اقلیم باشد. این فناوری، علی‌رغم تصویر تیره‌ای که گاه از آن ارائه می‌شود، قابلیت تأمین برق پایدار، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، و کمک به کاهش گازهای گلخانه‌ای را داراست. آینده‌ای که در آن انرژی هسته‌ای در کنار سایر منابع پاک ایفای نقش کند، نه‌تنها ممکن، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقای زیست‌محیطی و رفاه اقتصادی جهان است.
منبع
The Guardian Weekly. (2025, July 11). Labour’s first year in power. Retrieved from:
https://www.theguardian.com/news/2025/jul/09/labours-first-year-in-power-inside-the-11-july-guardian-weekly
